تجزیه و تحلیل چند متغیره عملکرد و شاخص های مقاومت به خشکی در لاین های جو

تجزیه و تحلیل چند متغیره عملکرد و شاخص های مقاومت به خشکی در لاین های جو چکیده جو (hordeum vulgare) اولین غله ای است که مورد کشت انسان قرار گرفته و یکی از مهم ترین محصولات زراعی دنیا محسوب می شود. عوامل استرس زا زنده و غیر زنده از عوامل محدودیت گیاهان زراعی می باشد. در میان این عوامل، خشکی به عنوان مهمترین عامل شناخته شده است. لذا سعی می شود ارقام متحمل به خشکی تولید شود که عملکرد بهینه ای تحت شرایط تنش داشته باشند از طرف دیگرلازم است معیارهایی معرفی گردد که از آنها بتوان برای تعیین بهترین ژنوتیپ ها استفاده شود، لذا به منظور مطالعه تنوع صفات کمی و رابطه آنها با عملکرد دانه در شرایط طبیعی و تنش خشکی و تعیین بهترین شاخص مقاومت به خشکی در جو، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری بعد از 50% گلدهی انجام گرفت. صفات مورد اندازه گیری عبارت بودند از روز تا رسیدگی، روز تا ظهور سنبله، ارتفاع بوته، طول غلاف برگ پرچم (طول پدانسل), تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، طول سنبله (طول خوشه) ، طول ریشک و عملکرد دانه. آنالیزهای آماری متعددی (تجزیه واریانس، مقایسه میانگین ها، همبستگی، رگرسیون چندگانه، تجزیه علیت، تجزیه خوشه ای، تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه به عامل ها) به منظور شناخت بهترین ژنوتیپ ها و صفات انجام گردید. سپس شاخصهای مقاومت به خشکی شامل شاخص تحمل(tol)، شاخص بهره وری متوسط(mp)، شاخص میانگین هندسی بهره وری(gmp)، شاخص تحمل تنش(sti)، شاخص میانگین هارمونی(hm)، شاخص حساسیت به خشکی(dsi) و شاخص حساسیت به تنش(ssi)بررسی شد. تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین ژنوتیپ ها برای اکثر صفات مورفولوژیکی تفاوت بسیار معنی داری وجود دارد. در ادامه مطالعات، همبستگی بین ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مورفولوژیکی و شاخصهای مقاومت به خشکی مورد بررسی قرار گرفت. بر مبنای تجزیه خوشه ای بر پایه همه صفات مورفولوژیکی، ژنوتیپ ها تحت شرایط آبی درپنج گروه و تحت شرایط تنش در چهار گروه و بر اساس شاخصهای مقاومت به خشکی نیز در سال های 87، 88 و 88-87 به ترتیب در 5، 5 و 4 گروه جداگانه قرار گرفتند. تجزیه مولفه های اصلی در آزمایش آبی با استخراج سه مولفه بیش از 73 درصد از تنوع کل و درآزمایش تنش، به وسیله چهار مولفه حدود 86 درصد از تغییرات کل داده ها توجیه گردید. وجود همبستگی مثبت و بسیار معنی داری در سطح احتمال 1 درصد بین شاخصهای sti,hm,gmp وmp با عملکرد آبی و تنش نشان داد که می توان شاخصهای مذکور را به عنوان مناسب ترین شاخصها برای غربال کردن ارقام مقاوم به خشکی که در شرایط آبی و تنش نیز عملکرد بالایی دارند، در نظر گرفت. کلمات کلیدی: جو، تنش خشکی، شاخص های مقاومت به خشکی، عملکرد